سرمقاله شماره 1479: از قبل می‌دانستم که ناصرالدین‌شاه قاجار به عکاسی علاقه داشت. بخشی از تاریخ سلطنت طولانی ناصرالدین‌شاه، روایت روزگاریست که او دوربین به دست در میان زنان حرم‌سرایش می‌گشت و از آن‌ها عکس می‌گرفت. بسیاری از عکس‌هایی که از زنان قجری با آن قیافه‌های عجیب‌وغریب گرفته شده و الان در دسترس ماست محصول همین دوران شیفتگی سلطان صاحبقران است.
بگذریم. اینجا بنا نیست تاریخ روایت کنیم. غرض از ذکر این پاراگراف کوتاه بر ابتدای یادداشت، دیدن خبری در خبرگزاری ایرنا دفتر کرمانشاه بود که واقعاً اسباب تأسف است.
این خبرگزاری با بزرگواری که با جمع‌کردن عکس‌هایی با ربط و بی‌ربط، در موارد بسیاری کم‌ارزش و در موارد کمی پر ارزش، آن‌ها را به عنوان کتاب چاپ می‌کند مصاحبه کرده است. تا اینجای کار باز هم قابل‌اغماض و گذشت است. نه می‌خواهم درباره کیفیت این کار و نحوه جمع‌آوری آن و نه ارزش و اعتبار آن سخن بگویم. در کشوری که شمارگان کتاب به زور به ۳۰۰ نسخه می‌رسد و تعداد نسبتاً قابل‌توجهی از افرادی که در رزومه خود چاپ کتاب آمده و خود را نویسنده و روزنامه‌نگار معرفی می‌کنند اما در تمام عمر خود دو کتاب هم نخوانده‌اند دیگر چه جای نقد و پرسش درباره چاپ این یا آن کتاب. اصلاً هم به ما ربطی ندارد.
ولی احیاناً یک نکته به ما ربط دارد. در این مصاحبه ادعا شده قدمت برخی عکس‌های مربوط به کرمانشاه به ۲۲۰ سال گذشته برمی‌گردد. بدون هرگونه حرف اضافه‌ای تنها به پاراگراف زیر اکتفا می‌کنم که نشان می‌دهد اولین دوربین عکاسی که به ایران وارد شده مربوط به چه زمانی است. دقت کنید به ایران و نه کرمانشاه:
«نخستین دستگاه‌های عکاسی به روش داگرئوتیپ، به درخواست محمدشاه قاجار از کشورهای روسیه و انگلیس به دربار ایران وارد شد. دستگاه‌های عکس‌برداری روسیه که هدیه امپراتور بود، زودتر رسید و نیکلای پاولوف دیپلمات جوان روس که به این منظور تعلیم عکاسی دیده بود، این دستگاه‌ها را به تهران آورد و در اواسط دسامبر ۱۸۴۲ م مطابق پایان آذر ۱۲۲۱ه.ش نخستین عکس‌برداری در ایران را انجام داد.»
داستان فقط همین نیست. از عکس‌هایی که با این دوربین گرفته شده فقط یک عکس برجای‌مانده است. و تمام آنچه از عکاسی داریم مربوط به دوره ناصرالدین‌شاه است.
البته چه می‌گویم. باز هم این‌ها مهم نیستند. اصلاً صنعت عکاسی در معنایی که می‌شناسیم و از دوره ناصری وارد ایران شد تازه در سال ۱۸۴۹ اختراع شده است. یعنی کلاً ۱۷۱ سال!
خسته نباشید آقایان خبرنگار و نویسنده!
این یعنی دوربین عکاسی را کرمانشاهی‌ها قریب نیم‌قرن پیش از اروپاییان اختراع کرده‌اند و کلاً ناصرالدین‌شاه از احوال ممالک محروسه خود به کلی بی‌اطلاع بوده است!
یاد این بیت حکیم فردوسی افتادم:
هنرخوار شد جادویی ارجمند
نهان راستی آشکارا گزند
شده بر بدی دست دیوان دراز
به نیکی نرفتی سخن جز به راز
دیدگاه ها